Tijdens de Russiche burgeroorlog gaven een aantal Witte legers en semi-autonome regio's eigen postzegels uit. Lees verder voor een korte omschrijving van deze woelige periode en de uitgiften van postzegels, cinderellas, vervalsingen en prive-maakwerk. Lees verder
Inleiding
Rusland is een groot land dat het oosten van Europa en het noorden van Azië omvat. In het voorjaar van 1917, tijdens de 1ste Wereldoorlog, moest de tsaar van het Russische Keizerrijk aftreden ten gevolge van een revolutie en kwam de Voorlopige Regering van Rusland aan de macht. Pas na de zomer werd daadwerkelijk de monarchie afgeschaft en de Russische Republiek uitgeroepen. In het najaar werd de Voorlopige Regering ten val gebracht door een communistische revolutie. Dit was het begin van de Russische Burgeroorlog (1917-1923) tussen het Rode Leger, de Witten en verschillende andere partijen. De communisten controleerden al vlug het grootste deel van Europees Rusland en richtten begin 1918 de Russische Sovjetrepubliek op, die eigen postzegels uitgaf. Vanaf 1919 deden verschillende andere partijen hetzelfde in de gebieden onder hun controle.
Noordwest-Rusland - Noordwestelijk Leger
In het najaar van 1918 vormden Russische krijgsgevangen van het Duitse Rijk in Pskov het Noordelijk Korps met als doel Petrograd te heroveren op het Rode Leger, maar de eenheid moest zich al vlug terugtrekken naar Estland. Met Britse en Estse steun rukte het Noordelijk Korps o.l.v. generaal Rodzjanko in 1919 opnieuw op naar Noordwest-Rusland. In de zomer van 1919 werd het Noordelijk Korps hernoemd tot het Noordwestelijk Leger onder het gezag van de nieuwe regionale Regering van de Russische Noordwestelijke Oblast in Pskov, geleid door generaal Joedenitsj. Deze erkende het gezag van de Russische Staat, die vanuit Omsk in Siberië geleid werd door dictator admiraal Koltsjak, de zgn. Opperste Leider van Rusland. Er werden postzegels uitgegeven (met als opschrift “Noordwestelijk Leger”), maar enkele weken later werd de hoofdstad Pskov opnieuw ingenomen door het Rode Leger. In het najaar van 1919 deed het Noordwestelijk Leger een ultieme poging om Petrograd in te nemen. In het militair hoofdwartier te Moloskovitsy werden door generaal Rodzjanko nieuwe postzegels gedrukt (met als opschrift OKCA wat staat voor “Speciaal Korps van het Noordelijk Leger”). De operatie mislukte en voor het jaareinde heroverde de Russische Sovjetrepubliek geheel Noordwest-Rusland. Het Noordwestelijk Leger trok zich terug naar Estland, waar het begin 1920 door generaal Joedenitsj formeel ontbonden werd.
Uitgifte in 1919 te Pskov door generaal Joedenitsj
Opdruk or Russische zegels met de (afgekorte) tekst Noordwestelijk leger.
Uitgifte in 1919 te Moloskovitsy door generaal Rodzjanko
De uitgifte bestaat uit vijf ongetande zegels. Op alle zegels staat het Cyrillische opschrift OKCA, met verschillen in de stylistisch weergave.
Zuid-Rusland - Volksrepubliek Koeban
Uitgifte te Jekaterinodar (tegenwoordig Krasnodar geheten).
In Jekaterinodar riepen anti-communistische Kozakken begin 1918 de soevereine Volksrepubliek Koeban uit binnen een federale Russische Staat. Niet veel later werd Jekaterinodar bezet door de communisten, die de Koebaanse Sovjetrepubliek oprichtten. In de zomer heroverde het Zuid-Russische Vrijwilligersleger o.l.v. generaal Denikin samen met de Koebaanse Kozakken Jekaterinodar. Vanaf het najaar van 1918 gaf Koeban postzegels uit. Begin 1919 werd het Zuid-Russische Vrijwilligersleger omgevormd tot de Strijdkrachten van Zuid-Rusland, de hoogste Witte autoriteit in het zuiden, die de autonomie van Koeban bevestigden. Vanaf de zomer van 1919 erkenden de Strijdkrachten van Zuid-Rusland zelf het gezag van de Opperste Leider van de Russische Staat in Siberië, nl. admiraal Koltsjak. Eind 1919 brak Koeban met de Witten, waarna de Zuid-Russische Strijdkrachten van generaal Denikin zelf het Kozakkenregime van Koeban afzetten. In het voorjaar van 1920 werd Koeban definitief heroverd door het Rode Leger. De door Koeban uitgegeven postzegels bleven wel nog in gebruik tot midden 1921.
Russische Staat - Siberië
Uitgifte te Omsk door admiraal Koltsjak.
In Vladivostok richtten de Witten de Voorlopige Siberische Regering (VSR) op. Toen in de zomer van 1918 Witte strijdkrachten erin slaagden Omsk te heroveren op het Rode Leger, richtten zij daar een rivaliserende VSR op, waarna de regering te Vladivostok haar naam wijzigde in de Voorlopige Regering van Autonoom Siberië (VRAS), terwijl in Samara het Comité van Leden van de Constitutionele Raad (de Komoetsj) claimde geheel Rusland te vertegenwoordigen. De VRAS werkte samen met de Komoetsj, die na enkele nederlagen samen met de VSR te Omsk de Voorlopige Pan-Russische Regering (VPRR) vormde en de Russische Staat oprichtte. Na een door de Britten gesteunde staatsgreep eind 1918, droeg de VPRR de macht over de Russische Staat over aan admiraal Koltsjak, de zgn. Opperste Leider van Rusland. In het voorjaar van 1919 erkenden alle Russische Witte legers het gezag van de Opperste Leider, die internationaal als het Russische staatshoofd werd beschouwd. Eind 1919 gaf de Russische Staat postzegels uit. Niet veel later heroverden Sovjettroepen West-Siberië, waaronder Omsk. De Siberische Witte legers trokken zich terug naar het oosten en de Koltsjak werd begin 1920 geëxecuteerd. Daarmee kwam een einde aan de Russische Staat.
Letland - Westelijk Leger (generaal Bermondt-Avalov)
De Russische Sovjetrepubliek sloot vrede met het Duitse Rijk en deed daarbij formeel afstand van o.a. de Baltische staten. Na de nederlaag van het Duitse Rijk riep het door de Duitsers bezette Letland in het najaar van 1918 de onafhankelijkheid uit. Nog voor het jaareinde veroverde het Russische Rode Leger Letland en werd de Letse Socialistische Sovjetrepubliek opgericht. In het voorjaar van 1919 konden Duitse paramilitairen en Estse troepen het grootste deel van Letland heroveren, maar daarna streden ze met elkaar. In de zomer van 1919 moesten de Duitsers Letland verlaten, maar dit werd omzeild met de oprichting van het zogenaamde West-Russische Bevrijdingsleger, bestaande uit Duitse paramilitairen en voormalige Russische krijgsgevangenen. Officieel erkende dit zgn. Westelijk Leger o.l.v. generaal Bermondt-Avalov het gezag van de Opperste Leider van de Russische Staat en vocht het tegen het Rode Leger, maar in praktijk verdedigde het vooral de Duitse belangen in de Baltische staten. In de bezette gebieden in het westen van Letland gaf het Westelijk Leger eigen postzegels uit. Eind 1919 versloegen Letse en Litouwse troepen het West-Russische Bevrijdingsleger, dat werd teruggestuurd naar het Duitse Rijk.
Utigifte in 1919 door generaal-majoor Davydov: opdruk Orthodox kruis
Generaal-majoor Davydov organiseerde, als filatelist, de productie van de eerste twee uitgiften van het Zuidwestelijk leger. De eerste uitgifte betreft een opdruk met steendruk van een Russisch Orthodox kruis op Russische postzegels met het keizerlijke wapenschild in een cirkel.
Uitgifte in 1919 door generaal-majoor Davydov: opdruk Orthodox kruis met letters 3.A.
De tweede uitgifte is verwant aan de eerste maar de opdruk is uitgebreid met de Cyrillische letters 3.A. Dit is een afkorting voor Westelijk Leger in het Russisch. Daarnaast is de cirkel gevuld met golflijnen.
Uitgifte in 1919 door rechter Kuhn: opdruk met letters L.P. en nieuwe waarde
De derde uitgifte werd verzorgd door rechter Kuhn. Het is onduidelijk of deze zegels daadwerkelijk een relatie hadden met het Westelijk leger en zijn mogelijk uitgegeven door het "Comité van het Letste zelfbestuur". Dit zou de letters L.P., Latvijas Parvalde (Lets Bestuur), verklaren. Dit comité is echter niet bekend in de archieven.
_1919 Westelijk leger - Remmer - Keizerlijk wapenschild getand ongetand
De vierde uitgifte van het Westelijk leger is verzorgd door het hoofd van de politieke afdeling, A. Remmer. Middels steendruk zijn er 9 a 10 miljoen exemplaren geproduceerd bij Gotz, Berlijn. Het merendeel is echter in beslag genomen door de Duitse politie. Slechts 260.00 postzegels zijn daadwerkelijk geleverd in Letland. Er is van de uitgifte een tweede druk verschenen met een betere kwaliteit. Specialisten hebben nog geen overeenstemming bereikt of deze zegels authentiek zijn of beschouwd moeten worden als vervalsingen. Ze zijn nooit in omloop geweest.
Cinderella uitgiften, vervalsingen en prive-maakwerk
Gedurende de burgeroorlog periode zijn er ook een behoorlijk aantal cinderellas en mogelijke vervalsingen geproduceerd.
Generaal-serie
Bekend is de generaal-serie in de vorm van de Romanov-reeks,maar met afbeeldingen van generaals uit het Witte leger. Alle zegels hebben een duidelijk opschrift "1919".
Opdrukken op de vierde uitgifte van het Westelijke leger
De zegels uit de vierde uitgifte van het Westelijk leger waren geliefd bij "vervalsers" om voorzien te worden door een opdruk.
Zegels met in het Russisch de opdruk "Eenheid en Vrijheid" zijn mogelijk gemaakt door een emigrantenorganisatie van de Witten die campagnezegels en ansichtkaarten uitgaf. Ze zijn nooit bedoeld voor postaal verkeer.
Serie ter herdenking van de bevrijding van Rusland
Vermoedelijk werd in 1919 in Berlijn een serie van drie zegels geproduceerd, met als onderwerp de herdenking van de bevrijding van Rusland. De afbeeldingen toonden een man met een gebroken ketting (50 kopeken), een hoornblazer (70 kopeken) en een landschap (80 kopeken). Ooit werden deze zegels toegeschreven aan het Westerse vrijwilligersleger. Nieuwere inzichten betitelen deze zegels als een Cinderalla uitgave. De twee belangrijkste redenen zijn dat in 1919 de burgeroorlog nog vol op in gang was en dat de symboliek van een gebroken ketting juist het symbool van links (het Rode leger) was, om de bevrijding van het tsarisme aan te geven.
Verenigd Rusland (generaal Denikin)
In mei 1919 heeft generaal Deninkin (zie Zuid-Rusland) een serie postzegels uitgegeven (linker afbeelding hieronder). In 1920 verscheen er een vergelijkbare serie met een onbekende en zeer waarschijnlijk een onofficiële oorsprong (rechter afbeelding). Door het aanbrengen van rozetten op de plaats waar eigenlijk de waarde staat en door het kiezen van andere kleuren, was het doel mogelijk om postbeambten te misleiden. De serie van Denikin was op dat moment namelijk ook nog in gebruik. Verdere opmerkelijke aspecten zijn een ernstige spelfout door het ontbreken van een punt achter PYB en het feit dat het frame op alle zegels uit de serie met dezelfde drukplaat gemaakt is.
Echt: Cinderella/vervalsing:
Speciaal detachement van de Wit-Russische Volksrepubliek
Op zoek naar financiële middelen voor de behoeften van het speciale detachment van de Wit-Russische Volksrepubliek in Estland en de Wit-Russische missie in de Oostzee werd in 1920 een serie zegels in Riga geproduceerd. Deze zegels waren van puur speculatieve aard en zijn nooit in postale omloop geweest. De afbeelding toont een boer en boerin en is verschenen in een serie met 5, 10, 15 en 50 kopeken en 1 roebel. De zegels zijn zowel getand als ongetand bekend en na 1939 meermaals herdrukt waardoor er meerdere kwaliteiten bestaan. In de oorspronkelijke uitgave was de 15 kopeke waarde iets afwijkend van de rest van de serie. In latere uitgaven was er geen verschil.
15 kopeke eerste druk 15 kopeke nadruk/namaak
Wit-Rusland post
In 1921 werd een tweede maakwerk uitgifte geproduceerd. Deze bestond uit drie zegels met waarden van 2, 3 en 5 roebel. De zegel van 2 roebel had een afbeelding van Francysk Skaryna, een Wit-Russische humanist uit de middel-eeuwen. De zegel van drie roebel toont het wapen van Pahonya; dit is het wapenschild van Letland. In 1918 werd dit ook gebruikt in Wit-Rusland in 1918. De zegel van 5 roebel toont een ploegende boer.
Hongersnood in Odessa getand ongetand
Tijdens de hongersnood in Oekraïne heeft een Italiaanse postzegelhandelaar, Marco Fontano, een serie van zeven zegels uitgeven in 1922. De afbeeldingen zijn in Art Nouveau stijl. Hoogstwaarschijnlijk was eigen gewin het doel; op kosten van welwillende filatelisten. In het Engels staan deze zegels bekend als de "Odessa Famine Relief Issue" en soms ook als de "Odessa grind" of "Odessa pomgol". De waarde van deze zegels is tegenwoordig laag, toch bestaan er laagwaardige vervalsingen. Deze worden gekenmerkt door uitgesmeerde kleuren en onvolledige perforaties.