Jacques Tardi (Valence, 30 augustus 1946) is een Frans striptekenaar. Zijn bekendste strip-series zijn Isabelle Avondrood (Adèle Blanc-Sec), Nestor Burma en zijn verhalen over de gruwelijkheid van oorlog. Lees verder
Jacques Tardi wordt, samen met Moebius (Jean Giraud) en Hugo Pratt, beschouwd als één van de grootste vernieuwers van het moderne Europese literaire beeldverhaal.
Geboren in Valence, tussen Lyon en Marseille, tekent hij van kinds af aan. Op twaalfjarige leeftijd illustreert hij een avontuur van Sherlock Holmes en tekent hij enkele pagina’s van ‘Het gele teken’ na. Zijn grootmoeder vertelt hem het gruwelijke verhaal over de Eerste Wereldoorlog, waarin zijn grootvader heeft gevochten. De 'zinloosheid van oorlog' laat hem sindsdien niet meer los. Zijn vader was beroepsmilitair en bracht de Tweede Wereldoorlog in krijgsgevangenschap door.
Tardi gaat drie jaar naar de Academie voor Schone Kunsten in Lyon, waar hij zijn vriend Jean-Michel Nicollet ontmoet en vervolgens nog naar de École des Arts Décoratifs in Parijs.
In 1968 ondervind hij de ‘studentenopstand’ eerst als een bevrijding, maar nadat hij een klap met een gummiknuppel op zijn hoofd krijgt, ontstaat een levenslang wantrouwen ten aanzien van de de politie en autoriteiten. Het is het begin van een desillusie: het onvermogen van de mensheid om de wereld te verbeteren. Een thema dat telkens terugkeert in zijn werk. Een interviewer zei eens tegen Tardi: U hebt ooit gezegd dat u 90% van de mensen ‘con’ (stomme lullen) vindt… Oh pardon, zei Tardi, dan moet ik dat bijstellen… het moet 99% zijn (brede glimlach).
Veel van zijn verhalen gaan over de waanzin van oorlog. Zijn tekenstijl wordt gekenmerkt door een combinatie van klare lijn, sterk expressieve karikaturale personages tegen een realistisch decor.
Er was in de jaren ’60 een ommekeer gaande in de wereld van de strip. De lezers van de ‘klassieke’ strip-weekbladen zoals Spirou (Robbedoes) en Tintin ‘Kuifje’ waren ouder geworden. De tekenaars van strips wilden meer vrijheid en zich richten op een volwassener publiek. In de U.S.A kwamen de ‘Undergrounds’ op. Ook in Europa, met name in Frankrijk, gaan stripauteurs zich losmaken van de bestaande uitgevers en beginnen hun eigen uitgeverijen.
Dit leidt tot ‘Franse Underground’ bladen zoals Echo des Savanes, Métal Hurlant, Fluide glacial en Charlie Hebdo, later gevolgd door À SUIVRE en BD.
Moebius, Druillet, Dionnet en Robial starten met hun eigen uitgeverij: ‘Les Humanoïdes Associés’.
Tardi is met hen bevriend en gaat ook zijn eigen verhalen voor een volwassen publiek maken.
Aan de hand van het werk van Tardi een overzicht van zijn carrière (in chronologische volgorde van de eerste verschijning):
1968
Stranger in the night, Oblong formaat, zonder tekst.
Samen met Jean-Michel Nicollet maakt hij dit macabere verhaal dat zij aanbieden bij uitgever Eric Losfeld, maar deze weigert het.
1969
Un épisode banal de la guerre des tranchées, 5p. (1e versie)
Het wordt geweigerd door René Goscinny, de hoofdredacteur van het stripweekblad Pilote.
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Een banale episode uit de loopgravenoorlog - 1e versie, Drukwerk 1980, Z/W)
1970
Un cheval en hiver, 6p. Pilote no. 550 (21/05/70) Kleur
(Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W) (Het gedrocht en de guillotine, Een paard in de winter, Drukwerk 1980, Z/W)
Zijn vriend Jean Giraud helpt hem met adviezen en zal hem helpen zijn werk gepubliceerd te krijgen. Omdat Tardi worstelde met het verhaal krijgt hij de scenarist De Beketch toegewezen voor de volgende drie verhalen.
La torpédo rouge sang, 8p. Pilote no. 567 (17/09/70) Kleur, scénario De Beketch
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Bloedrode torpedo, Drukwerk 1980, Z/W)
L’homme qui connaissait le jour et l’heure, 8p. Pilote no. 581 (24/12/70) Kleur, scénario De Beketch
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, De man die wist welke dag en hoe laat, Drukwerk 1980, Z/W)
1971
Humperdick Clabottford, 8p. Pilote no. 619 (16/09/71) Kleur, scénario De Beketch (Herdruk in L’Œil à roulettes, 1976 Z/W) Het verhaal verscheen nooit in album.
Tardi had graag met dit personage nog meer willen doen, maar De Beketch had geen tijd en daarom creëerde hij later Brindavoine/Morgendauw.
1972
Rumeurs sur le Rouergue, 44p. (scénario Pierre Christin) Pilote no. 637 (20/01/72) - no. 658 (1972) Kleur
Album: Futuropolis Z/W, 1e Trim. 1976 (Gerommel in de Rouergue - Een eigentijds sprookje, Sherpa 1990)
Het samenwerken met een scenarist bevalt Tardi toch niet helemaal en hij wil voortaan zijn eigen verhalen schrijven.
Adieu Brindavoine, 44 p. Pilote no. 670 (16/11/72) - no. 700 (1973) Kleur
Album: Adieu Brindavoine, Dargaud 1974 (Vaarwel Morgendauw vervolgd door Het gebroken geweertje, Casterman 1979)
Tardi kan met dit eigen verhaal eindelijk zijn fantasie de vrije loop laten, maar het strakke regime van het wekelijks leveren van twee pagina’s voelt als een keurslijf.
1973
L’evasion de Cheval Gris 12p. (scénario Claude Verrien) Lucky Luke no. 0 (1973) Kleur
(Herdruk in Presque tout Tardi, Sprist!, Février 1996)
Le soldat oublié, 8p. (scénario Jean-Pierre Dionnet) Pilote no. 721 (30/08/73) Kleur
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, De vergeten soldaat, Drukwerk 1980, Z/W)
Un rêve infect, 4p. Le Canard Sauvage no. 2 (4e Trim. 1973) Z/W
(Herdruk: TARDI monographie, Th. Groensteen, 1980)
1974
La fleur au fusil, 10p. Pilote no. 743 (1974) Kleur (Het gebroken geweertje)
Album: Adieu Brindavoine suivi de La Fleur au fusil, Casterman 1979 (Vaarwel Morgendauw vervolgd door Het gebroken geweertje, Casterman 1979)
Le brouet écarlate, 10p. (scénario Michèle Costa-Magna) Pilote no. 755 (04/74) Kleur
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, De scharlaken brei, Drukwerk 1980, Z/W)
Knock out, 8p. Pilote Annuel no. 6bis (11/74) Kleur
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Drukwerk 1980, Z/W)
Tardi besluit het weekblad Pilote te verlaten.
Album: Le Démon des glaces, 57p. Dargaud (4e Trim. 1974) Z/W (De ijsdemon, Panda 1980)
Tardi wilde altijd al een verhaal in stijl van de gravures uit Jules Verne maken. Het valt niet mee en het kost hem meer dan een jaar om het af te maken.
Album: La Véritable Histoire du soldat inconnu, 34p. Futuropolis Coll. 30/40, (4e Trim. 1974) Z/W
(Het ware verhaal van de onbekende soldaat, Drukwerk 1981)
Voor zijn vriend Etienne Robial (van stripwinkel en uitgeverij Futuropolis, 130 rue du Theâtre, Paris 15e) maakt hij dit verhaal zonder enige vorm van censuur. Samen gaan zij in Duitsland naar de drukker om de platen te brengen.
1975
Un épisode banal de la guerre des tranchées, 4p. (2e versie) Libération (5-10/05/75) en Charlie Hebdo no. 78 (1975) Z/W
Album: Tardi - Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Drukwerk 1980, Z/W)
La crainte du Sloane aux yeux bleus, 8p. Métal Hurlant no. 3 (2e Trim. 1975) Kleur, Herdruk Métal Hulant 57bis, 1980 (Herdruk: TARDI monographie, Th. Groensteen, 1980)
Métal Hurlant wordt opgericht door Dionnet, Druillet, Giraud et Robial (Le Humanoïdes Associés).
Les Français en vacances, 6p. France Soir 1975 Z/W (Herdruk: Chiures de gomme, Futuropolis 1985)
1976
Lune de miel, 8p. Métal Hurlant no. 6 (03/1976) Kleur, Herdruk Métal Hulant 57bis, 1980
La bascule à charlot, 24p. Charlie Mensuel no. 91 (08/76) Z/W
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Drukwerk 1980, Z/W)
Jusqu’au dernier, 8p. Métal Hurlant no. 9 + omslag (09/1976) Kleur, Herdruk Métal Hulant 57bis, 1980
Allo Jeanine!, 4p. (scénario Michèle Costa-Magna) Ah Nana no. 1 (10/76) Z/W
Album: Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Hallo Janine!, Drukwerk 1980, Z/W)
Les Aventures extraordinaires d'Adèle Blanc-Sec (Isabelle Avondrood), Casterman (De fantastische avonturen van Isabelle Avondrood)
Tardi ontmoet bij stripwinkel Futuropolis een redacteur van Casterman, die hem voorstelt voor zijn uitgeverij een serie te maken.
Het is tijd voor een vrouwelijke hoofdpersoon, die nu eens niet meteen uit de kleren gaat, vindt Tardi.
Album: Adèle Blanc-Sec, Adèle et la Bête, 46p. Casterman 1976 Kleur (Isabelle en het monster, 46p. Casterman 1976)
Album: Adèle Blanc-Sec, Le Démon de la Tour Eiffel, 46p. Casterman 1976 Kleur (Isabelle en het monster, Casterman 1976)
Polonius, 42p. (scénario Picaret), Métal Hurlant no. 8 t/m 11, 1976 Z/W
Album: Polonius, Futuropolis, 1977 (Polonius, Uitgeverij Yendor 1979)
1977
Album: Adèle Blanc-Sec, Le Savant fou, 46p. Casterman 1977 Kleur (De Waanzinnige Geleerde, Casterman 1977)
Ici Même, 163p. (scénario Jean-Claude Forest) (À SUIVRE) no. 0 t/m 12, 1979 Z/W
Album: Ici Même, Casterman 1979 (Het besloten land, Casterman 1983)
Fatale, 21p. (scénario Manchette) 1979 (TARDI monographie, Th. Groensteen, 1980)
Tardi was begonnen met de roman van Manchette; ’Fatale’, maar ze besluiten om een geheel nieuw verhaal te maken: Griffu.
Griffu, 51p. scénario Jean-Patrick Manchette), BD no. 1 t/m 27 1977 Z/W
Album: Éditions du Square, 1978 (Griffu, Uitgeverij Lotus 1981)
Wolinski vraagt Tardi om iets te maken voor het nieuwe stripblad ‘BD’, waar hij zijn toekomstige vrouw Dominique Grange ontmoet op de redactie.
1978
Adèle Blanc-Sec, Momies en folie, 46p. BD no. 28 t/m 39, 1978 Kleur
Album: Momies en folie, Casterman 1978 (Maanzieke mummies, Casterman 1978)
1979
Album: Tardi - Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Drukwerk 1980, Z/W)
Manhattan, 8p. (À SUIVRE) no. 16 (05/1979) Z/W (Herdruk: TARDI monographie, Th. Groensteen, 1980)
Album: New York mi amor, Casterman 2009 (New York mi amor, Casterman 2009)
Pacific rose, 4p (scenario Dominique Grange), (À SUIVRE) no. 27 (1980) Kleur
Album: Grange bleue, Futuropolis, 1985, Herdruk: New York mi amor, Casterman 2009 (New York mi amor, Casterman 2009)
1980
Mirabelles, 8p. (À SUIVRE) no. 28, 1980 Z/W (Herdruk: Chiures de gomme, Futuropolis 1985)
Adèle Blanc-Sec, Le Secret de la salamandre, 46p. (À SUIVRE) no. 29 t/m 33, 1980
Album: Le Secret de la salamandre, Casterman 1981 (Het Geheim van de Salamander, Casterman 1981)
Déprime, Futuropolis, 11/1980 Zwart met steunkleur
Portfolio met daarin 8 zeefdrukplaten, een tekstpagina van Léo Mallet en een titelpagina.
De eerste zeefdruk is genummerd 750 ex. en gesigneerd door Tardi.
Hotel de la gare, 4p. (scenario Hervé Prudon) (À SUIVRE) Polar Noces de Sang 1980 Z/W (Herdruk: Mine de plomb, Futuropolis 1985)
1981
Nestor Burma, naar de romans van Léo Malet, Casterman:
Brouillard au pont de Tolbiac, 67p. (naar Leo Malet), (À SUIVRE) no. 40 t/m 44, 1981 Z/W
Album: Brouillard au pont de Tolbiac, Casterman, 1982 (Sluiers over pont de Tolbiac, Casterman, 1982)
Jacques Tardi zocht in 1981 de schrijver op om het verhaal ‘Sluiers over de Pont de Tolbiac’ tot strip te mogen bewerken. Hiermee was het begin van een nieuwe stripserie gemaakt.
1982
C'était la guerre des tranchées, 51p. (À SUIVRE) no. 50, 53, 54 en 58, 1982 Z/W
Album: C'était la guerre des tranchées, Casterman 1993 (Loopgravenoorlog - 1914-1918, Casterman 1993)
Le meurtrier de Hung, 8p. (scenario Dominique Grange) L'Écho des Savanes "spécial New York”, 1982.
Album: New York mi amor, Casterman 2009 (New York mi amor, Casterman 2009)
1983
Tueur de cafards, 47p. scenario: Benjamin Legrand )(À SUIVRE) no. 61 t/m 65, 1983 Met rode steunkleur.
Album: Tueur de cafards, Casterman, 1984. (De kakkallakkenkiller, Casterman, 1984)
Heruitgave met de titel: New-York mi amor, 2009
1984
Adèle Blanc-Sec, Le Noyé à deux têtes, 46p. (À SUIVRE) no. 76 t/m 81, 1984 Kleur
Album: Le Noyé à Deux Têtes, Casterman 1985 (De Tweekoppige Drenkeling, Casterman 1985)
Le Trou d'obus, Imagerie Pellerin, 1984. (C'était la guerre des tranchées pagina 1 t/m 20 in kleur) met bouwplaat.
1985
Grange bleue, (scenario Dominique Grange), Futuropolis, 1985:
Blues de novembre, 8 strips (Libération 1982) Z/W
It’s so hard, 4p. (À SUIVRE buiten serie Lennon 1981) Z/W
Pacific Rose, 4p.(À SUIVRE no. 27 (04/80) Kleur
Le meurtrier de Hung, 8p. (L'Écho des Savanes "spécial New York”, 1982) Z/W
1986
Nestor Burma, 120, rue de la gare, 102p. (naar Leo Malet), (À SUIVRE) no. 97 t/m 105, 1986 Z/W
Album: 120, rue de la gare, Casterman 1988 (120, rue de la gare - Glimmerik, Casterman 1988)
Poster Album: Adèle Blanc-Sec, 21 posters, Casterman 1986 (Poster Album: Isabelle Avondrood, Casterman 1986)
Met een brief van Isabelle Avondrood aan Tardi waarin zij zich beklaagt over de schandelijke wijze waarop hij de waarheid verdraait heeft.
1987
Nestor Burma, 120, rue de la gare, 82p. (naar Leo Malet), (À SUIVRE) no. 112 t/m 117, 1986 Z/W
Album: 120, rue de la gare, Casterman 1988 (120, rue de la gare - Jo Eiffeltoren, Casterman 1988)
1989
Nestor Burma, Une gueule de bois en plomb, Comics formaat, 89p. (À SUIVRE) no. 135 t/m 137, 1986 Kleur
Album: Une gueule de bois en plomb, Casterman, 1990 (buiten-serie) (Een kater vol lood, Casterman 1990)
1990
Tardi en banlieue, Casterman 1990 (25 illustraties)
1991
Celui qui achève, 3p. (scenario Alain Riondet) Casterman 1991 Z/W
1992
Jeux pour mourir, 230p. (naar de roman van Géo-Charles Véran, (À SUIVRE) no. 175 t/m 178, 1992 Kleur
Album: Jeux pour mourir, Casterman, 1992 (Dodelijke Spelletjes, Casterman 1993)
Misschien wel Tardi’s best geslaagde werk. Een ‘Roman Noir’ die zich afspeelt in het voorstedelijk Parijs (banlieue) tijdens de hete augustusmaand van 1950. Dodelijke Spelletje is een afdaling naar de hel voor 4 straatkinderen. Niets blijft hen gespaard. Totaal vervreemd, vastgelopen in hun verlangens, hun naïviteit en hun hebzucht… Ze zijn tot alles bereidt om deze armoedige, sombere lelijkheid te ontvluchten.
1993
C'était la guerre des tranchées, 41p. in samenwerking met Verney (À SUIVRE) no. 181,185 en 189, 1993 Z/W
Album: C'était la guerre des tranchées 118p. Casterman, coll. « Studios (A SUIVRE) », 1993 (Loopgravenoorlog - 1914-1918, Casterman 1993)
1994
Adèle Blanc-Sec, Tous des monstres!, 46p. (À SUIVRE) no. 199 t/m 201, 1994 Kleur
Album: Tous des monstres!, Casterman 1994 (Allemaal Monsters!, Casterman 1994)
Tekening Adèle Blanc-Sec in bed, (A SUIVRE) 0 no. 200 Kleur
1995
…
1996
Nestor Burma, Casse-pipe à la nation, 76p. (naar Leo Malet), (À SUIVRE) no. 217 t/m 221, 1996 Z/W
Album: Casse-pipe à la Nation, Casterman, 1996 (Oorlog op de achtbaan, Casterman, 1996)
Omslag Nestor Burma, Léo Malet est mort, (À SUIVRE) no. 219
1997
Omslag Arrêt sur images, (À SUIVRE) no. 239, Un numéro historique
Laatste nummer van A SUIVRE..
Le Der des Ders, 78p. (naar de roman van Didier Daeninckx, Casterman, 1997
Album: Le Der des Ders, Casterman 1997 (De laatste der laatsten, Casterman 1997)
1998
Album: Adèle Blanc-Sec, Le Mystère des profondeurs 46p. Casterman 1998 (Het Geheim der Diepten ,Casterman 1998)
1999
Album: Varlot soldat, 36p. (scénario Didier Daeninckx), L'Association 1999 (Soldaat Varlot, Oog & Blik 1999)
2000
Album: Nestor Burma M’as-tu vu en cadavre ?, 58p. Casterman, 2000 (Heb je me als lijk gezien?, Casterman 2001)
Album: La Débauche, 80p. (scénario Daniel Pennac), Futuropolis/Gallimard, 2000 (De verloedering, Casterman 2000)
2002/04
Le Cri du peuple, 312p. (naar de roman van Jean Vautrin), Casterman (De stem van het volk):
Les Canons du 18 mars, 2001 (De kanonnen van 18 maart, Casterman 2002)
L'Espoir assassiné, 2002 (De vermoorde hoop, Casterman 2002)
Les Heures sanglantes, 2003 (Bloedige tijden, Casterman 2003)
Le Testament des ruines, 2004 (Het testament van de ruïnes Casterman 2004)
De intrige met kleurrijke personages is vooral een voorwendsel om het verhaal van de Commune van Parijs te vertellen, de opstand van de bevolking van Parijs in 1871 tegen de armoede. De hoop die er even was en de bloedige repressie van de ‘communards’ die volgde. Een zwarte bladzijde in de Parijse geschiedenis.
2005
Le Petit Bleu de la côte ouest, 74p. (naar de roman van Jean-Patrick Manchette)
Album: Le Petit Bleu de la côte ouest, Les Humanoïdes Associés 2005 (Kleine West Coast Blues, Oog & Blik 2005)
2006
Le Secret de l'étrangleur, 80p. (naar de roman ‘Monsieur Cauchemar’ van Pierre Siniac)
Voorgepubliceerd in vijf maandelijkse afleveringen op krantenformaat bij de boekhandel onder de titel: L'Étrangleur. Z/W
Album: Le Secret de l'étrangleur, Casterman, 2006 (Het geheim van de wurger, Casterman, 2006)
Met vier verschillende ‘eindes’ waarvan de pagina’s eerst moesten worden opengesneden om ze te lezen.
Er verscheen een luxe uitgave op groter formaat met nog een ander einde: Le roman d’Esbirol 4p. en als extra een DVD "Tardi en noir et blanc" - un film de Pierre-André Sauvageot.
2007
Adèle Blanc-Sec, Le Labyrinthe infernal !, 46p. 2007 - Een gedeelte is voorgepubliceerd in 3 maandelijkse afleveringen op krantenformaat bij de boekhandel onder de titel: L'Étrangleur. Kleur
Album: Le Labyrinthe infernal, 45p. Casterman 2007 (Het Helse Labyrint, Casterman 2007) Met een nieuwe stijl omslag.
2008/09
Putain de guerre !, 91p. (met een nawoord van Jean-Pierre Verney) Kleur
1914-1915-1916, 2008. Voorgepubliceerd in 3 maandelijkse afleveringen op krantenformaat bij de boekhandel.
1917-1918-1919, 2009. Voorgepubliceerd in 3 maandelijkse afleveringen op krantenformaat bij de boekhandel.
Album: Putain de guerre !, Casterman 2009 (De grote slachting, Casterman 2010)
2010
La Position du tireur couché 96p. (naar de roman van Jean-Patrick Manchette) 2010
Album: La Position du tireur couché, Futuropolis, 2010 (De sluipschutter, De Bezige Bij/Oog & Blik 2011)
2011
Ô dingos, ô châteaux ! 92p. (naar de roman van Jean-Patrick Manchette) 2011
Album: Ô dingos, ô châteaux ! Futuropolis, 2011 (Gek op moorden, De Bezige Bij, Oog & Blik 2012)
Le Perroquet des Batignolles (scénario Tardi en Michel Boujut) tekeningen Stanislas Barthélémy, Dargaud :
L’Énigmatique Monsieur Schmutz, 54p. Dargaud 2011
La Ronde des canards, 46p. Dargaud 2014
2012/18
Moi, René Tardi, prisonnier de guerre au Stalag II-B, met grijstonen en een steunkleur. Inkleuring Rachel Tardi en Jean-Luc Ruault.
Moi, René Tardi, prisonnier de guerre au Stalag II-B, 170p. Casterman 2012 (Ik René Tardi - Krijgsgevangene in Stalag IIB, Casterman 2012)
Mon retour en France,124p. Casterman 2014 (Mijn terugkeer naar Frankrijk, Casterman 2015)
Après la guerre, 148p. Casterman, 2018 (Na de oorlog, Casterman 2018)
In 1980 vraagt Jacques Tardi aan zijn vader René Tardi om zijn oorlogservaringen op te schrijven, omdat er tijdens zijn jeugd altijd over gezwegen werd. (René Tardi had het grootste deel van de oorlog (WO II) in een Duits krijgsgevangenenkamp doorgebracht). Tot Jacques Tardi’s verbazing maakt zijn vader een zeer uitgebreid verslag in een aantal schriftjes. Zijn vader overlijdt in 1986.
Le Dernier Assaut, 88p. (scénario Jacques Tardi en Dominique Grange, muziek Dominique Grange), met een CD met de 14 liedjes geïnterpreteerd door Dominique Grange en de musici van d'Accordzéâm, Casterman, 2016
Élise et les Nouveaux Partisans, 170p. (Autobiografische grafische roman over Dominique Grange)
Album: Delcourt, octobre 2021 (Elise en de nieuwe partizanen, Silvester 2022)
Album: Adèle Blanc-Sec, Le Bébé des Buttes-Chaumont, 62p. Casterman 2022 (De baby van Buttes-Chaumont, Casterman 2023)
20 ans en mai 1871, (Père Lachaise) Éditions Martin De Halleux 2023
Album: Nestor Burma, Du Rififi à Ménilmontant !, 192 p. Casterman 2024
BRONNEN:
Tardi - Mouh Mouh, Pepperland 1979, Z/W (Het gedrocht en de guillotine, Drukwerk 1980, Z/W)
Tardi - Monographie, Magic Strip 1980 (Thierry Groensteen en Tardi) Tardi – een monografie, Uitgeverij Loempia 1985)
Presque tout Tardi, Saprist! 1996 (een overzicht van alles wat van Tardi verschenen is tot 1996: strips, boekomslagen, tijdschriften, affiches etc.)
Tardi - Entretiens avec Numa Sadoul, Niffle - Cohen 2000